41. Фуссилат

1.

Ҳа-а. Мийм.

2.

(Бу) Роҳман ва Раҳийм томонидан нозил қилинган.

3.

Биладиган қавмлар учун оятлари муфассал баён қилинганкитобдир.

4.

Хушхабар бергувчи ва огоҳлантиргувчи бўлган ҳолидадир.Бас, кўплари ундан юз ўгирдилар. Энди улар эшитмаслар.

5.

Улар: “Қалбларимиз сен даъват қилаётган нарсаданғилофлардадир, қулоқларимизда оғирлик бор, сен билан бизнинг орамизда эса, пардабор. Бас, сен амалингни қилавер, биз ҳам, албатта, ўз амалимизниқилгувчилармиз”, дедилар. (Бу оятда мушрикларнинг Қуръони Карим ва Исломдаъватига муносабатлари ажойиб бир услуб билан баён қилинмоқда.)

6.

Сен: “Мен ҳам сизга ўхшар башарман, холос. Менга,албатта, илоҳингиз ягона илоҳдир, дея ваҳий қилинур. Бас, Унинг Ўзигагина тўғриюзланинг ва Унга истиғфор айтинг. Мушриклар ҳолига вой бўлсин.

7.

Улар закотни адо этмаслар ва улар ўзлари охиратда куфркелтиргувчилардир.

8.

Албатта, иймон келтириб, солиҳ амалларни қилганларгабитмас-туганмас ажрлар бор”, деб айт.

9.

Сен: “Сизлар ҳақиқатан ҳам ерни икки кунда яратган зотгакуфр келтиряпсизми ва Унга тенгдошлар қўшяпсизми?! Ахир У зот оламларнингРобби-ку!

10.

У зот ўша(ер)нинг устида тоғларни қилди, уни баракотлиқилди ва унинг (аҳли) ризқини тўрт кунда ўлчовли этиб тақдир қилди. Бусўровчилар учундир”, деб айт. (Ернинг ризқи, яъни ер, аҳлининг ризқи ўлчовли,белгили қилиб қўйилган. Ҳаммаси ўлчовли, ҳаммаси тақдир қилинган.)

11.

Сўнгра тутун ҳолидаги осмонга юзланиб, унга ва ерга:”Икковингиз ихтиёр қилган ҳолингизда ёки мажбур бўлган ҳолингизда келинг!” деди.Икковлари: “Ихтиёр қилган ҳолимизда келдик”, дедилар. ( Ўша вақтда осмонтутун-газ ҳолида эди. (Дунёнинг яратилиши юзасидан илмий изланиш олиб борганолимлар ҳам шу натижани такрорламоқдалар). Шунчалар улкан, мустаҳкам, кучлибўлишларига қарамай, Аллоҳнинг иродаси кетиши билан итоаткорликларини дарҳолизҳор этдилар.)

12.

Бас, икки кунда етти осмонни барпо этди ва ҳар биросмонга ишини ваҳий қилди. Биз, у яқин осмонни чироқлар-ла зийнатладик вақўридик. Бу азизу ўта илмли зотнинг ўлчовидир. (Шундай қилиб, осмонлару ер олтикунда барпо қилинди. У кунлар қандай кунлар эканини Аллоҳнинг Ўзигина билади.Уламоларимиз, агар Аллоҳ таоло хоҳласа, буларни кўз очиб юмгунча яратар эди,лекин бандаларига пухталикни ўргатиш учун шошилгани йўқ, дейдилар. Ахир ҳажмини,ичларидаги нарсаларни тасаввур ҳам қилиб бўлмайдиган даражада кўп ва каттабўлган етти осмоннинг ҳар бирида Аллоҳнинг ваҳийси асосида иш кўрилса-да инсонАллоҳга куфр келтириб ўтирса, шу тўғри бўладими?! Аллоҳга ширк келтирса, жоизми?Ўзига келган ваҳийни афсона, ёлғон, сеҳр, тўқилган уйдирма дейиши ақлданми?! Буваҳийни эскириб қолди, замонга тўғри келмайди, дейиши тўғрими?! Аллоҳ ваҳийқилган дастурни қўйиб, ўзи тўқиб чиқарган дастур асосида яшаши жоизми?! Инсонгаяқин осмонга юлдузларни зийнат қилиб яратдик. Ўша юлдузлар осмонни жинушайтонлардан қўриб турадилар)

13.

Бас, агар юз ўгирсалар, сен: “Мен сизларни Од ва Самудгакелган чақмоққа ўхшаш чақмоқ-ла огоҳлантирдим”, деб айт.

14.

Ўшанда Пайғамбарлар уларнинг олдиларидан ҳам, орқалариданҳам: “Фақат Аллоҳдан ўзгага ибодат қилманглар”, деб келганларида, улар: “АгарРоббимиз хоҳласа, фаришталарни тушурур эди. Албатта, биз сиз билан юборилганнарсага кофирдирмиз”, дедилар.

15.

Од (қавми) бўлса, ер юзида ноҳақдан муткаббирликқилдилар. Улар: “Биздан қувватлироқ ким бор?!” дедилар. Уларни яратган Аллоҳўзларидан қувватли эканини билмасмидилар?! Улар Бизнинг оятларимизни инкор этарэдилар.

16.

Бас, Биз устларига шумлик кунларида сарсор шамолиниюбордик. Буни уларга ҳаёти дунёнинг хорлик азобини тотдириш учун қилдик.Албатта, охират азоби хор қилгувчироқдир ва уларга нусрат берилмас. (“Шумликкунлари” яъни, ёмонлик кунлари деб оятда Од қавми устига бало шамоли келганкунлар айтилмоқда. У ўта совуқ ва қаттиқ шамол бўлиб, теккан жойини куйдирибкетади.)

17.

Аммо Самуд бўлса, бас, Биз уларни ҳидоят қилдик. Уларэса, ҳидоятдан кўра кўрликни афзал кўрдилар. Бас, касб қилган нарсалари туфайлиуларни хорлик азоби чақмоғи урди.

18.

Иймон келтирганларга ва тақво қилиб юрганларга нажотбердик.

19.

Аллоҳнинг душманлари дўзахга (ташланиш учун)жамланадиган, улар тизиб қўйиладиган кунни (эсла).

20.

Ниҳоят унга етиб келишгач, қулоқлари, кўзлари ва терилариқилиб ўтган нарсалари ҳақида уларга қарши гувоҳлик берадилар. (Аллоҳнингдушманлари бўлган кофирлар жаҳаннам томон ҳайдалганларидан кейин, жаҳаннамгаетиб келишгач, гуноҳлари ҳақида қулоқлари, кўзлари ва терилари уларга қаршигувоҳлик берур.)

21.

Улар териларига: “Нима учун бизга қарши гувоҳликбердингиз?” дедилар. У(тери)лар: “Ҳар бир нарсани нутқ қилдирган Аллоҳ бизни ҳамнутқ қилдирди. У зот сизларни аввал- бошда яратган ва Унгагинақайтарилурсизлар”, дедилар. (Аллоҳ сизларни йўқдан бор қилган зот-ку, нима учунунга душман бўлдингиз ўзи?! Яна, нима учун бизга қарши гувоҳлик бердингиз,дейсизлар!)

22.

Сиз ўзингизга қарши қулоғингиз, кўзларингиз ватериларингиз гувоҳлик беришларидан яширинмас эдингиз. Лекин Аллоҳ қилаётганамалларингизнинг кўпини билмайди, деб гумон қилар эдингиз. (Сиз гуноҳ ишларниқилаётган вақтингизда одамлар гувоҳ бўлмасин, деб беркинсангиз ҳам, қулоқ, кўзва териларингиздан беркина олмас эдингиз, бизга қарши гувоҳлик бермайди, дебўйлардингиз.)

23.

Ана ўша Роббингиз ҳақида қилган гумонингиз сизниҳалокатга учратди. Бас, зиёнкорлардан бўлдингиз.

24.

Агар сабр қилсалар, жаҳаннам уларга макондир. Агар итобниталаб қилсалар, улар итобга қайтарилувчи ҳам бўлмаслар.

25.

Биз уларга “дўстлар” тайёрладик. Бас, ўшалар уларгаолдиларидаги ва ортларидаги нарсаларни зийнатлаб кўрсатдилар ва уларга ҳамўзларидан олдин ўтган жин ва инсдан бўлган умматлар қатори (азоб) сўзи ҳақбўлди. Албатта, улар зиёнкор бўлдилар. (Инсонга ёмон иши, гуноҳ амали яхши бўлибкўриниши энг катта балодир. Одам боласига энг катта мусибат хатолари вагуноҳларини ҳис этиш туйғусини йўқотиши оқибатида етади. У ўзининг ҳар бир ишинияхши, гўзал деб билади. Унинг атрофидаги дўстлари ҳам буни тасдиқлаб туради.Агар яқин дўстлар унга аввалги гуноҳларини ҳам, бўлажак гуноҳларини ҳамзийнатлаб кўрсатаверсалар, улар уни жаҳаннам томон мақтаб-мақтаб олиб кетаётганбўладилар. Аслида дўстлик эмас, душманлик қилаётган бўладилар. Оқил инсонмаслаҳатгўйнинг маслахатидан ким дўст, ким душман эканини билиб олади. Дўстачитиб гапиради, душман кулдириб. Яқин дўстлари мақтовидан шод бўлиб, ўз амалиўзига зийнатли туюлганлар бориб-бориб ҳалокатга йўлиқдилар.)

26.

Куфр келтирганлар: “Бу Қуръонга қулоқ солманглар, унгахалақит беринг, шоядки ғолиб бўлсангиз”, дедилар.

27.

Бас, албатта, Биз куфр келтирганларга шиддатли азобнитоттирамиз ва, албатта, уларга қилиб юрган амалларининг энг ёмон жазосиниберамиз.

28.

Мана, Аллоҳ душманларининг жазоси дўзахдир. Уларга ундаабадийлик диёри бор. Оятларимизни инкор қилганларининг жазоси шудир.

29.

Куфр келтирганлар: “Эй Роббимиз, бизни адаштирган жин ваинсдан бўлган шахсларни бизга кўрсатгин, уларни оёқларимиз остига олайлик, токиулар энг пастлардан бўлсинлар”, дедилар.

30.

Албатта, “Роббимиз Аллоҳ” деган, сўнгра мустақиймбўлганларнинг устиларидан фаришталар: “Қўрқманглар, маҳзун ҳам бўлманглар,ўзингизга ваъда қилинган жаннат хушхабарини қабул қилинглар.

31.

Биз ҳаёти дунёда ҳам, охиратда ҳам сизларнингдўстларингиздирмиз. Сизга у(жаннат)да кўнглингиз иштаҳа қилган нарса бордир васизга унда орзу қилинган нарсангиз бордир.

32.

Бу ўта мағфиратли ва ўта раҳмли зотдан зиёфатдир”, дебтушарлар.

33.

Аллоҳга даъват қилган, солиҳ амалларни қилган ва”Албатта, мен мусулмонларданман!” деган, кишидан ҳам гўзал сўзли ким бор?!(Дунёдаги энг гўзал сўз Аллоҳ таоло йўлига чақирувчи сўздир. Дунёдаги энг гўзалсўзловчи Аллоҳ таолога даъват қилувчининг ўзидир. Аммо ўша сўзнинг ҳақиқатдагўзал бўлиши ва ўша сўзловчининг ўзи энг гўзал сўзловчи бўлиши учун қуруқдаъватнинг ўзи етмайди. Балки даъват билан бирга, солиҳ амал бўлиши ҳамда:”Албатта, мен мусулмонларданман”, дейиши керак. Ана ўшандагина, у одам энг гўзалсўз сўзлаган бўлади. Зеро, фақат мусулмонлиги туфайли шу фазлга эга бўлгандир.)

34.

Яхшилик билан ёмонлик баробар бўлмас. Сен яхшилик бўлганнарса ила даф қил. Кўрибсанки, сен билан орасида адовати бор кимса, худди содиқдўстдек бўлур. (Бу Ислом даъватчилари учун жуда ҳам зарур бир сифатдир. Ҳар бирнарсани ёмонлик билан эмас, фақат яхшилик билан қарши олиш даражасига етгандаъватчигина катта муваффақиятларга эришади. Аммо бу сифатга эришиш осон эмас.)

35.

Унга фақат сабр қилганларгина эришур. Унга фақат улуғнасиба эгаси бўлганларгина эришур. (Сабр қилмаса, дарҳол ёмон сўзга ёмон сўзқайтаради. Ёмон ишга ёмон иш қайтаради. Бу эса, даъватчига ҳеч фойда бермайди.Аллоҳнинг динига даъват қилувчи шахс кишиларнинг ҳавои нафсларига, ўрганибқолган одатларига, уларнинг шахсий манфаат деб ўйлаб юрган баъзи бир нарсаларигақарши гапириши керак.)

36.

Агар сени шайтон васвасасидан бир васваса тутса, Аллоҳданпаноҳ сўра. Албатта, У зот ўта эшитгувчи ва ўта билгувчи зотдир. (Агар шайтонвасвасага солиб, сени ёмонликларни яхшилик билан қайтаришан айнитмоқчи бўлса,Аллоҳ таолонинг Ўзидан паноҳ сўра. унга сиғин. У сени сақлайди. “Албатта, У зотўта эшитувчи ва ўта билувчи зотдир”. У ҳар бир муҳтожнинг илтимосини эшитади.Даъватчи буни яхши англаши лозим.)

37.

Кечаю кундуз, қуёшу ой Унинг оят-белгиларидан. Бас,қуёшга ҳам, ойга ҳам сажда қилманглар. Уларни яратган Аллоҳга сажда қилинг. Гарсиз Унгагина ибодат қилмоқчи бўлсангиз.

38.

Агар улар мутакаббирлик қилсалар. Роббингнингҳузуридагилар Унга кечасию кундузи тасбиҳ айтурлар. Улар малол олмаслар.

39.

Яна Унинг оят-белгиларидан, ерни қақраган ҳолдакўришингдир. Бас, Биз унинг устидан сув тушурсак, у қимирлар ва ўсадир. Унитирилтирган зот, албатта, ўликларни ҳам тирилтиргувчидир. Албатта, У зот ҳар бирнарсага қодирдир.

40.

Албатта, оятларимиз ҳақида эгрилик қиладиганлар Бизгамахфий бўлиб қолмаслар. Дўзахга ташланадиган одам яхшими ёки қиёмат куни омонҳолида келадиган одамми?! Нимани хоҳласангиз, қилаверинг. Албатта, У зот нимақилаётганингизни кўриб тургувчидир. (Бу ояти карима Қуръони Карим мўъжизасибўлиб, Аллоҳнинг биру борлиги ва чексиз қудратига далолат қилувчи борлиқдагиоят-белгиларга нисбатан эгрилик ила муносабатда бўлган одамларнинг аҳволини баёнқилади. Аллоҳнинг оятлари ҳақида эгрилик қиладиганлар қиёмат куни дўзахга,тўғрилик қиладиганлар жаннатга кирадилар. Хўш, улардан қайси бири яхши? Ҳамманарса маълум ва очиқ-ойдин бўлди. Энди: Хоҳласангиз, қуёшга сажда қилинг.Хоҳласангиз, ойга сажда қилинг. Хоҳласангиз, Аллоҳнинг оятлари ҳақида куфрсўзлар айтинг. Ҳар бир ишингизни Аллоҳ таоло кўриб туради. Қиёматда амалингизгаяраша жазолайди.)

41.

Албатта, ўзларига Зикр келганда унга куфр келтирганлар…Албатта, У азиз китобдир.

42.

Унинг олдидан ҳам, ортидан ҳам ботил келмас. У ўтаҳикматли ва ўта мақталган зотнинг туширганидир.

43.

Сенга айтилаётган нарсаки бор, батаҳқиқ, сендан олдингиПайғамбарларга ҳам айтилгандир. Албатта, Роббинг мағфират эгасидир ва аламлиазоб эгасидир.

44.

Агар Биз уни ажамийча Қуръон қилганимизда, албатта:”Унинг оятлари муфассал баён қилинганида эди. Арабийга ажамчами?!” дер эдилар.Сен: “У иймон келтирганлар учун ҳидоят ва шифодир. Иймон келтирмайдиганларнингқулоқларида оғирлик бордир. У улар учун кўрликдир. Улар узоқ маконданчақирилаётганлардир”, деб айт. (Фаразан Қуръонни араб тилида эмас, бирор ажамийтилда нозил қилганимизда, кофир мушриклар бунга ҳам гап топар эдилар. Чунки,аслида, Қуръонга эргашиш ниятлари йўқ.)

45.

Батаҳқиқ, Биз Мусога китобни бердик. Бас, у ҳақидаихтилоф қилинди. Агар Роббинг томонидан олдин сўз ўтмаганида, ораларида,албатта, ҳукм чиқариларди. Албатта, улар у ҳақда гумонли шакдадирлар. (Мусоалайҳиссаломнинг қавми Таврот ҳақида ихтилоф қилди. Баъзилари иймон келтирди.Баъзилари куфрга кетди. Худди Қуръонга нисбатан муносабатга ўхшаш муносабатбўлди. Агар Аллоҳ таоло қиёматда ҳисоб-китоб қилишга сўз бермаганида, китобигакуфр келтирганларни, албатта, азобга дучор этар эди.)

46.

Ким солиҳ амал қилса, ўзига фойда. Ким ёмонлик қилса,ўзига зарар. Роббинг бандаларга зулм қилгувчи эмас.

47.

Соат (Қиёмат) илми Унинг Ўзигагина қайтарилур. Барчамеваларнинг гулкосаларидан чиқиши ҳам, ҳар бир урғочининг нимага ҳомиладорбўлиши ҳам, нимани туғиши ҳам фақат Унинг илми ила бўлур. У зот уларга: “Менингшерикларим қани?!” деб нидо қиладиган кунда, улар: “Биз Сенга билдирамизки,бунга биздан бирорта гувоҳ йўқ”, дерлар.

48.

Ва улардан илгари илтижо қилиб юрган нарсалари ғойиббўлди. Улар ўзларига қочар жой йўқлигига тўла ишондилар.

49.

Инсон яхшилик тилашни ҳеч малол олмас. Агар уни ёмонликтутса, у умидсиз тушкундир. (Бу дунёда инсон ўзига яхшилик тилашдан ҳечтўхтамайди. Унга қанчалик кўп яхшилик етса, яна кўпроқ яхшилик келишини истайди,ҳеч малол олмайди. Аммо озгина зарар етса, қаттиқ хафа бўлиб кетади.Умидсизланиб тушкунликка тушади. Беш кунлик дунёнинг яхшилигига шунчалик қаттиқҳирс қўйган, ёмонлигидан шунчалик қўрққан инсон нима учун охиратнинг абадийазобидан қўрқмайди ва абадий яхшилигига қизиқмайди?!)

50.

Агар Биз унга уни тутган зарардан сўнг Ўзимиздан раҳматтоттирсак, албатта, у: “Бу меникидир. Мен (Қиёмат) соати қоим бўладир, дебўйламасман. Агар Роббимга қайтарилсам, албатта, мен учун Унинг ҳузурида гўзал(мукофот) бордир”, дер. Бас, албатта, куфр келтирганларга қилган амалларихабарини берурмиз. Албатта, уларга оғир азобдан тоттирурмиз.

51.

Қачон инсонга неъмат берсак, у юз ўгирар ва ёнбоши илаузоқлашар. Қачон уни ёмонлик тутса, бас, у узундан-узоқ дуо эгасидир.

52.

Сен: “Менга айтинглар-чи, агар у Аллоҳнинг ҳузуриданбўлса-ю, сиз унга куфр келтириб юрган бўлсангиз. Хўш, (ҳақдан) узоқ тортишувдабўлганлардан ҳам адашганроқ ким бор?!” деб айт.

53.

Биз уларга ҳам уфқлардаги, ҳам ўз нафсларидагиоят-белгиларимизни кўрсатамиз. Токи уларга Унинг ҳақлиги равшан бўлсин. СенингРоббинг ҳар бир нарсага шоҳид эканлиги кифоя қилмасмиди?! (Дарҳақиқат, ўтгандавр ичида Аллоҳ таоло одамларга уфқларда, атроф-жонибида кўплаб ажойиботларнианглатиб қўйдики, ўша белгиларни ўрганган одамлар Қуръоннинг ҳақ илоҳий китобэканини тан олиб, мусулмон бўлмоқдалар. Ершунос, осмоншунос, табиатшунос,ҳайвоншунос ва бошқа турли соҳа олимлари Аллоҳнинг уфқларидаги оят-белгилариниўрганиб, Аллоҳ таолога иймон келтирмоқдалар. Шунингдек, инсоннинг ўзини ўрганганолимлар ҳам Қуръонни тан олмоқдалар.)

54.

Огоҳ бўлинглар. Албатта, улар Роббиларига рўбарў бўлишданшакдадирлар. Огоҳ бўлинглар. Албатта, У зот ҳар бир нарсани ихота қилгувчидир.(Унга рўбарў бўлишдан қочиб қаерга борадилар?)