34. Сабаъ

Осмонлардаги нарсалар ва ердаги нарсалар Уники бўлганАллоҳга ҳамд бўлсин. Охиратдаги ҳамд ҳам Уникидир. Ва У ўта ҳикматли, ўтахабардор зотдир.

У ерга нима кирса ва ундан нима чиқса, биладир, осмонданнима тушса ва унга нима чиқса, биладир. Ва У ўта раҳмли ва ўта мағфиратлизотдир.

Куфр келтирганлар:”Бизга (қиёмат) соати келмас”, дедилар.Сен: “Йўқ! Ғойибни билгувчи Роббим ила қасамки, у сизларга албатта келур. Узотдан осмонлару ердаги зарра вазнича, ундан кичик нарса ҳам, катта нарса ҳамғойиб бўлмас. Илло, ҳаммаси очиқ китобдадир”, деб айт.

Иймон келтирган ва яхши амалларни қилганларни мукофотлашучун. Ана ўшаларга, мағфират ва гўзал ризқ бордир. (Қиёмат қоим бўлишизаруратдир. Бу дунёда иймон келтириб, ўша эътиқод тақозоси ила жонинингроҳатидан кечиб, куч-қувват, зеҳн-заковат ва пул-мол сарфлаб яхши амалларниқилганлар бор. Улар бу дунёнинг ўзида яхши ишлари учун мукофотларини тўлаолмасликлари мумкин. Шунинг учун ҳам: “Иймон келтирган ва яхши амалларниқилганларни мукофотлаш учун” қиёмат қоим бўлиши заруратдир.)

Бизнинг оятларимизни ожиз қолдиргувчи бўлиш учун ҳаракатқилганларга эса, ана ўшаларга, аламли жазодан иборат азоб бордир.

Илм берилганлар сенга Роббингдан нозил қилинган нарсаниайни ҳақ деб ва азиз ва мақталган зотнинг йўлига ҳидоят қилур деб билурлар.(Барча ҳақиқий илм соҳиблари сенга, эй Пайғамбар, Роббингдан нозил қилинганҚуръон ҳамманинг устидан ғолиб ва ҳамма томондан мақталган зотнинг–Аллоҳтаолонинг йўлига ҳидоят қилади деб биладилар.)

Куфр келтирганлар эса: “Сизларга бутунлай титилиб битганчоғингизда албатта янгитдан яратилишингиз хабарини бераётган кишиникўрсатайликми?!

У Аллоҳга нисбатан ёлғон тўқидими ёки жинни бўлибқолдими?” дедилар. Йўқ! Охиратга иймон келтирмайдиганлар азобда ва йироқзалолатдадирлар.

Ахир, улар осмону ердаги, олдиларидаги нарсаларни,ортларидаги нарсаларни кўрмайдиларми?! Агар хоҳласак, уларни ерга ютдирибюборурмиз ёки устларига осмондан парчалар туширурмиз. Албатта, бунда (Аллоҳга)қайтгувчи ҳар бир банда учун оят-белги бордир. (Охиратдаги қайта тирилишни инкорэтаётган кофирлар, осмону ердаги, олдиларию ортларидаги нарсаларникўрмайдиларми? Уларнинг тўрт тарафида Аллоҳ таоло ўлганларни қайта тирилтиришгақодир эканига, ҳужжатлар тўлиб ётибди-ку! Агар ақллари ишламаётган бўлса,кўзларини очиб, ҳушларини жойига келтириб қўйишимиз мумкин.)

Батаҳқиқ, Биз Довудга Ўзимиздан фазл бердик. “Эй тоғлар,у билан бирга (тасбиҳни) қайтар ва қушлар ҳам”, (дедик). Ва унга темирни юмшоққилдик. (Аллоҳ таоло Довуд алайҳиссаломга темирни хамирдек юмшоқ қилиб берганэди. У киши темирни оловга солиб тобламасдан ҳам, болға билан урмасдан ҳам,нимани хоҳласалар, қўллари билан шуни ясай олар эдилар.)

Ва унга: “Совутлар қилгин ва бичимини ўлчовли қил. Солиҳамаллар қилинглар. Албатта, Мен нима амал қилаётганингизни яхши кўрибтургувчиман”, дедик.

Ва Сулаймонга шамолни (бердик). У(шамол)нинг эрталабкетиши бир ойлик, кечқурун қайтиши бир ойлик йўл эди. Унга мис булоғини оқизибқўйдик ва жинлардан Роббининг изни ила унинг ҳузурида ишлайдиганлари бор эди.Улардан ким амримиздан чиқса, унга қаттиқ олов азобини тотдирамиз. (Сулаймоналайҳиссаломга берилган ўша шамол бир кундузда икки ойлик йўлни юриб қўяр эди. Укиши мисдан қийинчиликсиз хоҳлаган нарсаларини ясайдиган бўлдилар.)

У(жин)лар унга меҳроблар, ҳайкаллар, ҳовузлар кабилаганлар ва собит қозонлардан хоҳлаганини қилиб беришар эди. Эй Оли Довуд, шукрқилинглар! Бандаларимдан шукр қилгувчилари оздир.

Қачонки, Биз у(Сулаймон)га ўлимни ҳукм этганимизда,уларга унинг ўлими ҳақида асосини еяётган ёғоч қуртидан бошқа ҳеч бир нарсадалолат қилмади. Қачонки, у йиқилганда, жинларга, агар улар ғайбни билганларида,хорловчи азобда қолмаган бўлишлари аён бўлди. (Аллоҳ таоло Сулаймоналайҳиссаломнинг жонларини у киши жинларни ишлатиб қўйиб, асоларига суянибтурганларида олган. Жинлар эса, Сулаймон кузатиб турибди, деб ишларида давомэтаверганлар. Аллоҳ таолонинг иродаси билан бир ёғоч қурти Сулаймон алайҳиссаломсуяниб турган асони маълум миқдорда еганидан кейин асо жойидан сурилган ваСулаймоннинг алайҳиссалом жуссалари ерга йиқилган. Жинлар шундагина, ўздаъволарига қарши ўлароқ, ғайб илмини билмасликларини тушуниб етганлар.)

Батаҳқиқ, сабаъликлар учун ўз масканларида оят-белги борэди–ўнг ва чапдан икки боғ бор эди. “Роббингиз ризқидан енг ва Унга шукр қилинг!Не гўзал юртингиз ва ўта мағфиратли Роббингиз (бор)”, (дедик). (Сабаъликлар Яманжанубида яшаб ўтган қавмдир. Боболари Сабаъ ибн Яхшаб ибн Қахотон исми билан”Сабаъ қавми”, “сабаъликлар”, деб номланганлар. Улар жуда ҳам ҳосилдор ерга эгабўлганлар. Сулаймон алайҳиссалом билан қиссаси ўтган малика ҳам шу юртданбўлган. Оятда ўша қавм ҳақида хабар берилмоқда.)

Улар юз ўгирдилар. Бас, Биз устларига арим селини юбордиква уларнинг икки боғларини аччиқ мевали, юлғунзор ва бир озгина сидрли икки”боғ”га айлантирдик. (“Арим” сўзи, катта тошларни оқизиб келадиган кучли сел,деган маънони билдиради.”Сидр” бутасиймон дарахт бўлиб, Арабистонда ўсади. Бирозмеваси ҳам бўлади.)

Уларни ношукрлик қилганлари учун ана шундоқ жазоладик.Биз фақат ўта ношукрларгагина жазо берурмиз.

Биз улар билан Ўзимиз баракали қилган шаҳарлар орасидакетма-кет қишлоқлар қилиб, улар орасидаги юришни ўлчовли этиб қўйган ва “Улардакечалар ҳам, кундузлар ҳам омонлик-ла юраверинг” (деган эдик). (Аллоҳ таолосабаъликлар билан ўзи баракотли қилган Макка, Мадина, Қуддус кабишаҳар-қишлоқлар орасидаги йўлларда қишлоқлар бино қилиб қўйган эди. Сабаъданйўлга чиққанлар қийналмасдан қишлоқлар орқали манзилларига бемалол етиб оларэдилар.)

Улар: “Эй Роббимиз, сафарларимиз орасини узоқ қил!”дедилар ва ўзларига зулм қилдилар. Бас, Биз уларни ҳикояларга айлантирдик вабутунлай парча-парча қилиб ташладик. Албатта, бунда ҳар бир ўта сабрли ва ўташукрли учун оят-белгилар бордир.

Батаҳқиқ, иблис улар ҳақидаги гумонини рўёбга чиқарди.Бас, фақат бир гуруҳ мўминлардан бошқалари унга эргашдилар.

Ҳолбуки, унинг улар устидан ҳеч бир ҳукумронлиги бўлмасэди. Магар, Биз охиратга иймон келтирадиганни, унда (охиратда) шаки борданайришимиз учун бўлди. Роббинг ҳар бир нарсани муҳофаза қилгувчидир. (Иблисдаодамларни ўз йўлига мажбур қилиб юритиш учун имкон ҳам, ҳукумронлик ҳам йўқ.Унинг иғвоси ва васвасаси ҳам ўз-ўзидан таъсир қилавермайди. Аллоҳ таоло фақатохиратга иймони борларни иймони йўқлардан айириш ҳамда охиратга шак-шубҳа биланқарайдиганларни алоҳида кўрсатиш учун шу йўлни ишга солди, холос. Бўлмаса, Аллоҳтаоло кимнинг қандайлигини азалдан яхши билар эди.)

Сен: “Аллоҳдан ўзга гумон қилган (илоҳларингизга) дуоқилаверинглар-чи?! Улар осмонлару ерда зарра вазнича нарсага молик эмаслар.Уларга бу(икки)ларида шериклик ҳам йўқ. Ва У зотга улардан бирорта ёрдамчи ҳамйўқ”, деб айт.

У зотнинг ҳузурида фақат Ўзи изн берганлардан бошқанингшафоати манфаат бермас. Токи қалбларидан қўрқинч кетгач: “Роббингиз нима деди?”дерлар. “Ҳақни”, дерлар. У олий ва буюк зотдир. (Қиёмат куни ҳамма ўзи билановора бўлади. Ҳатто, улуғ Пайғамбарлар ҳам, фаришталар ҳам бирор нарса дейишгатортиниб қоладилар. Бировга шафоатчилик борасида оғиз оча олмайдилар. Шафоатқилишга Аллоҳ таолонинг ўзи изн бериб, шароит яратиб бермагунча қўрқинч ичидачурқ этмай турадилар.)

Сен: “Сизга осмонлару ердан ким ризқ берур?” деб айт.”Аллоҳ. Албатта, биз ёки сиз ҳидоятда ёхуд очиқ-ойдин залолатдадирмиз”.

Сен:”Сизлар биз қилган жиноятдан сўралмассиз, биз эса сизқилган амалдан сўралмасмиз”, деб айт.

Сен:”Роббимиз бизларни жамлар, сўнгра ҳақ ила орамизниочиқ қилур. У ўта очгувчи ва ўта билгувчидир”, деб айт.

Сен:”У зотга шериклар қилиб тиқиштирганларингизни менгакўрсатинг. Йўқ! Фақат азиз ва ҳаким бўлган Аллоҳгина бордир”, деб айт.

Биз сени барча одамларга фақат хушхабарчи ваогоҳлантиргувчи қилиб юбордик. Лекин одамларнинг кўплари билмаслар.

Улар: “Агар ростгўй бўлсангиз, бу ваъда қачон бўлур?”дерлар. (Кофирлар, эй Пайғамбар, эй мўминлар, агар сизлар бизни қўрқитиб,албатта қиёмат бўлади, деб бераётган ваъдангизда ростгўй бўлсангиз, айтинг-чи,бу ваъда қачон рўёбга чиқади, дейдилар.)

Сен: “Сизга бир куннинг ваъдаси бор. Ундан бир он ортгаҳам қола олмассиз, олдин ҳам кета олмассиз”, деб айт. (Сизга ваъда қилинган кунқиёмат кунидир. Унинг ваъдаси бор. У ваъда албатта амалга ошади. Ундан сиз қочибқутила олмайсиз. Бир онки, уни ортга ҳам, олдга ҳам сура билмайсиз. У айниберилган вақтида бўлади.)

Куфр келтирганлар: “Ушбу Қуръонга ҳам, ундан олдингинарсага ҳам ҳеч иймон келтирмаймиз”, дедилар. Агар сен ўша золимларни Роббилариҳузурида турғазиб қўйилганларида бир-бирларига гап қайтараётганларини кўрсангэди. Ўшанда заиф саналганлар мутакаббирлик қилганларга: “Сиз бўлмаганингизда,албатта, биз мўмин бўлар эдик”, дерлар. (Қуръонга ҳам, ундан олдинги китобларгаҳам ҳеч қачон иймон келтирмаймиз, деган ўша золимларни қиёмат куни маҳшаргоҳдаРоббилари ҳузурида турғазиб қўйилганларида ҳар бири ўзини оқлаш учун бир-биригагап қайтараётганларини кўрсанг эди. Ажойиб бир ҳолатни, яъни, бу дунёдагимутакаббирлик, манманлик ва туғёндан асар ҳам қолмаганини кўрар эдинг. Улариккига бўлиниб олиб, бир-бирларига айб ағдаришларини кўрар эдинг. Айб сизларда,сизларнинг гапингизга кириб, биз ҳам кофир бўлдик, мана, оқибат нима бўлди?!дейдилар.)

Мутакаббирлик қилганлар заиф саналганларга: “Сизга ҳидояткелганидан кейин биз сизни ундан тўсдикми?! Йўқ! Ўзингиз жиноятчи бўлдингиз”,дерлар.

Заиф саналганлар мутакаббирлик қилганларга: “Йўқ! Кечаюкундузнинг макр-ҳийласи (тўсди). Ўшанда сизлар бизни Аллоҳга куфркелтиришимизга, Унга тенгдошлар қўшишимизга амр қилар эдингиз”, дедилар. Уларазобни кўрган чоғларида надоматни ичларида тутдилар. Биз куфр келтирганларнингбўйинларига кишанлар солдик. Улар фақат қилиб юрган амалларига ярашажазоланурлар.

Қайсики бир шаҳар-қишлоққа огоҳлантиргувчи юборсак,албатта, унинг маишатбозлари: “Биз, албатта, сиз ила юборилган нарсага куфркелтиргувчилармиз”, дедилар. (Ояти каримада биз “маишатбозлар” деб таржимақилган тоифа маишатга берилиб, барча нозу-неъматларга эга бўлиб олиб ҳукминиўтказган, кишиларни ёмонликка бошлаган, халқнинг елкасига миниб олганшахслардир. Муҳаммад (с.а.в.) Пайғамбар бўлиб келганларида ҳам худди шундайҳолат содир бўлди. Аҳли Макканинг маишатбоз катталари у зотга (с.а.в.) юборилгандинга куфр келтирганларини эълон қилдилар. Оддий халқни ҳам у зотга (с.а.в.)эргашишдан қайтардилар. Бу иш барча замон ва маконда бўлиб келгантакрорланса,ажабланиши керак эмас.)

Улар: “Бизнинг молу дунёмиз, бола-чақамиз кўпроқ. Бизазоблангувчи эмасмиз”, дерлар.

Сен: “Албатта, Роббим хоҳлаган кишисига ризқни кенг қилурва тор қилур. Лекин одамларнинг кўплари билмаслар”, деб айт.

На молу дунёларингиз ва на бола-чақаларингиз сизниБизнинг ҳузуримизга яқин қила олмас. Магар ким иймон келтирган ва солиҳ амалқилган бўлса, ана ўшаларгагина қилган амаллари туфайли кўпайтирилган мукофотбордир. Улар (жаннат) болохоналарида омонликдадирлар. (Ҳа, инсоннинг иккидунёдаги қадр-қиймати фақатгина иймони ва яхши амалига қараб белгиланади. Молудунё ва бола-чақа ҳам иймонли ва солиҳ амалли кишиларгагина фойда бериши мумкин.Чунки иймонли одам молу дунёни Аллоҳ рози бўладиган ишларга сарфлайди.)

Бизнинг оятларимизни ожиз қолдириш учун ҳаракатқиладиганлар эса, ана ўшалар азоб ичига ҳозир қилинганлардир. (Кимки,Аллоҳтаолонинг дини таъсирини тўсишга уринган бўлса, гарчи молу дунёси ва бола-чақасикўп бўлса ҳам, азобга дучор қилинадилар.)

Айт: “Албатта, Роббим ризқни Ўз бандаларидан кимнихоҳласа ўшанга кенг қилур ва тор қилур. Ҳар бир инфоқ қилган нарсангизнингўрнини У тўлдирур. У зот ризқ бергувчиларнинг яхшисидир”. (Аллоҳ таоло хоҳлаганбандасининг ризқини кенг ва ҳоҳлаган бандасининг ризқини тор қилиб қўяди. Аллоҳтаоло ато этган ризқдан банда Аллоҳ йўлида инфоқ қилса, шундан фойда кўради.)

Уларнинг барчаларини жамлайдиган, сўнгра У зотфаришталарга: “Анавилар сизларга ибодат қилган эдиларми?” дейдиган кунда.

Улар: “Сен поксан! Сен бизнинг валиймизсан! Улар эмас!Йўқ! Улар жинларга ибодат қилар эдилар. Кўплари ўшаларга иймонкелтиргувчидирлар”, дерлар. (Араблар ичида жинларга ибодат қиладиганлар кўп эди.Шунинг учун ҳам суранинг аввалида Сулаймоннинг алайҳиссалом жинларга муносабатикелтирилди.)

Бугунги кунда бир-бирингиз учун манфаатга ҳам, зараргаҳам молик эмассизлар. Ва зулм қилганларга: “Ўзингиз ёлғонга чиқариб юрганоловнинг азобини татиб кўринг”, дермиз.

Қачонки уларга Бизнинг очиқ-ойдин оятларимиз тиловатқилинса: “Бу сизни ота-боболарингиз ибодат қилиб юрган нарсадан тўсмоқни иродақиладиган одам, холос”, дедилар ва “Бу тўқилган уйдирмадан бошқа нарса эмас”,дедилар. Ва куфр келтирганлар ўзларига ҳақ келган чоғда: “Бу очиқ-ойдин сеҳрданбошқа нарса эмас”, дедилар.

Ҳолбуки Биз уларга дарс оладиган китобларни бермаганэдик. Шунингдек, сендан олдин уларга бирор огоҳлантиргувчи ҳам юбормаган эдик.

Улардан илгари ўтганлар ҳам (Пайғамбарларни) ёлғончиқилган эдилар. (Булар) уларга берган нарсаларимизнинг ўндан бирига ҳам етганларийўқ. Бас, Пайғамбарларимни ёлғончи қилдилар, аммо Менинг инкорим қандоқ бўлди?!

Сен: “Мен сизга биргина насиҳат қиламан: Аллоҳ учунхолис, якка-якка ва тўп-тўп туриб бир фикр юритиб кўринглар. Соҳибингизда жингаоид ҳеч нарса йўқ. У сизларга шиддатли азобдан олдинги огоҳлантиргувчи, холос”,деб айт. (Хоҳласангиз, биров ҳалақит бермаслиги учун якка-якка туриб фикрюритинг. Хоҳласангиз, жамланиб, бир-бирингизни тўғрилаб, кўплашиб фикр юритинг.Фикрланг, ўйлаб кўринг-а! Соҳибингиз, биродарингиз ва ўзингиз яхши таниган шахсбўлмиш Муҳаммадда (с.а.в.) жинга оид ҳеч нарса йўқ. У жинни ҳам эмас, жинларбилан алоқадор ҳам эмас. Уни яхши танир эдингиз. У эсли-ҳушли, ақлли,тафаккурли, вазмин ва обрўйли бир одамлигини яхши биласиз. У айтаётган гапларҳам жинларнинг сўзи эмас, очиқ-ойдин, бақувват ва ҳикматли. У сизларайтаётгандек, жинни ҳам, шоир ҳам, сеҳргар ҳам эмас.)

Сен: “Мен сизлардан ҳеч бир ажр-ҳақ сўрамадим. Бас, усизга бўлсин. Менинг ажрим фақат Аллоҳнинг зиммасида. У зот ҳар бир нарсага Ўзишоҳиддир”, деб айт.

Сен: “Албатта, Роббим ҳақни отур. У зот ғайбларни ўтабилгувчидир”, деб айт. (Қуръон Роббим отган энг кучли ҳақдир. Ҳаққа қарши чиқибнима қиласизлар?)

Сен: “Ҳақ келди! Ботил бошлай олмас ва қайтара ҳамолмас”, деб айт.

Сен:”Агар мен залолатга кетган бўлсам, ўз зараримгакетурман. Агар ҳидоят топсам, Роббим менга ваҳий қилган нарса туфайли топурман.Албатта, У зот ўта эшитгувчи, яқиндир”, деб айт.

Агар уларнинг талвасага тушишларини, энди қочиб қутулишйўқ ва яқин макондан тутилишларини бир кўрсанг эди? (Қочиб қаёққа ҳам борарэдилар. Маҳшарда, Роббул оламийн ҳузурида хору зор бўлиб турибдилар. Кучли,шиддатли, қўпол ва уларга нисбатан шафқатсиз фаришталар сергаклик билан уларникузатиб туришибди. Ким қимир этса, ҳоли хароб бўлади.)

Улар: “Унга иймон келтирдик”, дерлар. Энди, узоқ бирмакондан қўллари қандоқ етсин?!

Ҳолбуки, унга олдин куфр келтирган эдилар. Ғойибга узоқжойдан тош отар эдилар.

Ва улар билан ўзлари иштаҳа қилган нарсанинг ораситўсилди. Худди олдин ўтган маслакдошлари каби. Албатта, улар шак-шубҳа ичидаэдилар. (Улар иймонга келиб, жаннатга киришни истаб қолдилар. Аммо бунга имконберилмади. Улардан олдин ўтган кофир ва мушрикларга ҳам айни шу муомаладабўлинган эди.)